Rekrutacja do przedszkoli – FAQ (najczęściej zadawane pytania)

Trwa właśnie rekrutacja do przedszkoli i szkół publicznych na rok szkolny 2020/2021. W tym roku sytuacja jest jednak dość wyjątkowa z uwagi na pandemię koronowirusa i zamknięcie szkół i urzędów. Życie jednak całkiem nie ustało, toczy się dalej – a tym samym toczy się również rekrutacja. Różnica jest jednak taka, że trudniej jest pod kątem praktycznym (utrudniona komunikacja); niektóre miasta w związku z tym przedłużyły terminy rekrutacyjne (np. Warszawa). 

Od kiedy dwa lata temu zaczęłam pisać o rekrutacji do przedszkoli od strony prawnej, niechcący stałam się ekspertem z tej dziedziny. Niechcący, ponieważ tego nie planowałam 😉 Jako rodzic który bierze w tym udział byłam ciekawa jakie są kulisy prawne tego procesu.  Moje umiejętności z kolei pozwoliły mi te wiedzę zgromadzić i uporządkować pod kątem ważności dla rodziców. Dalej wiedzę tę po prostu Wam tutaj przekazałam. No i poszło 🙂 Przy okazji okazało się że trafiłam w niezagospodarowaną wcześniej lukę. Przez te dwa lata pomogłam wielu rodzicom: udzieliłam kilkadziesiąt porad prawnych z zakresu prawa rekrutacyjnego, napisałam kilkanaście odwołań do dyrektorów przedszkoli i około trzydziestu skarg do WSA. Biorąc pod uwagę specyfikę tego zagadnienia, mogę powiedzieć że obecnie czuję się ekspertem z zakresu prawa rekrutacji do przedszkoli. 

Przy okazji zamieszczam linki do poprzednich wpisów:

1. Co mogę zrobić żeby moje dziecko dostało się do przedszkola? - klik!

2. Jak się odwołać od nieprzyjęcia dziecka do przedszkola - klik!

Przez te dwa lata zadawaliście mi wiele pytań natury prawnej. Niektóre się wciąż powtarzały i budziły Wasze wątpliwości. Postanowiłam więc uprościć Wam życie i najczęściej stawiane pytania zgromadzić w osobnym poście wraz z moimi odpowiedziami 🙂

 

NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA

Przepis art. 158 ust. 7 zd. 1 ustawy – Prawo oświatowe, regulujący tę kwestię, nie jest pod tym kątem jasny. Nie wskazuje bowiem jak liczy się ten termin i czy są jakieś sankcje związane z jego przekroczeniem. Przepis ten brzmi tak ↓

” Uzasadnienie sporządza się w terminie 5 dni od dnia wystąpienia przez rodzica kandydata (…) z wnioskiem, o którym mowa w ust. 6 [wniosek o sporządzenie uzasadnienia].”

Często pisaliście mi w komentarzach, że komisja spóźnia się z przysłaniem do Was uzasadnienia odmowy przyjęcia. Wielu z Was uważało bowiem, że termin 5 dni to termin liczony od złożenia przez Was wniosku do fizycznego otrzymania przez Was uzasadnienia. 

Jak powinno się liczyć termin 5 dni? Wbrew pozorom, nie jest to takie proste pytanie, ponieważ przepisy Prawa oświatowego w ogóle tej kwestii nie regulują. Przez odesłanie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, które wskazują jedynie jak liczy się terminy i kiedy termin uważa się za zachowany ale jedynie w odniesieniu do strony, nie zaś do organu (art. 57 kpa). 

Uważam że w takiej sytuacji na zasadzie analogii powinno się stosować art. 57 § 5 kpa¹, czyli uznać, że termin został przez organ zachowany wtedy kiedy organ nadał uzasadnienie na poczcie przed upływem terminu 5-ciu dniu od wpłynięcia do niego wniosku o sporządzenie uzasadnienia (względnie kiedy organ umożliwił rodzicowi odbiór osobisty tego uzasadnienia przed upływem tych 5 – dniu liczonych od wpływu wniosku do komisji). Warto też zauważyć, że my rodzice nie zawsze wiemy kiedy nasz wniosek został organowi doręczony, chyba że np. wysłaliśmy wniosek za potwierdzeniem odbioru (co zalecam). 

A co jak komisja rekrutacyjna rzeczywiście przekroczyła ten termin i spóźniła się ze sporządzeniem uzasadnienia? Tutaj odpowiedź jest łatwa, ponieważ kwestia ta została w orzecznictwie ² wyjaśniona. Wskazano w zgodnych orzeczeniach sądów administracyjnych, że terminy przewidziane w art. 158 Prawa oświatowego dla organów są terminami instrukcyjnymi. Termin instrukcyjny to taki którego niedotrzymanie nie jest związane z żadną sankcją. Organy nie są jednak pod tym kątem całkowicie bezkarne o tyle, że obowiązują je ogólne przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, w tym przepisy o ponagleniu (art. 37 kpa). 

Powyższe wyjaśnienia na zasadzie analogii można zastosować także do terminu przewidziane dla dyrektora do rozpatrzenia odwołania od uzasadnienia komisji rekrutacyjnej. 

To jest zagadnienie, które było już także rozpatrywane m. in. w orzecznictwie. Można powiedzieć, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z luką w prawie, ponieważ ani Prawo oświatowe ani inne ustawy nie regulują takiej sytuacji – jakby w ogóle nie przewidziały że taka sytuacja może wystąpić. A występuje – i to często. 

Chodzi o sytuację, w której po przeprowadzeniu I etapu rekrutacji (kryteria ustawowe – art. 131 ust. 2 Prawa oświatowego) pozostają jeszcze wolne miejsca w przedszkolu i organ przeprowadza II etap rekrutacji w oparciu o tzw. kryteria lokalne (art. 131 ust. 4 – 6 Prawa oświatowego), czyli uchwalone przez gminę. Następnie po przeprowadzeniu II etapu rekrutacji mamy np. pięciu kandydatów z taką samą liczbą punktów i dwa wolne miejsca do obsadzenia. Co wtedy?

Rekrutacja uzupełniająca? Nie bardzo, ponieważ przepis art. 161 ust. 1 Prawa oświatowego wskazuje, że rekrutację uzupełniającą przeprowadza się tylko wtedy kiedy po przeprowadzeniu I i II etapu rekrutacji w danym przedszkolu pozostaną jeszcze wolne miejsca. A tu mamy więcej kandydatów z taką samą liczbą punktów niż miejsc. 

Zagadnienie to było rozpatrywane w orzecznictwie i wiadomo obecnie czego organ (komisja rekrutacyjna) w takiej sytuacji zrobić nie może. Na pewno organ nie może stosować losowania w celu wyłonienia kandydatów przyjętych wśród osób z równorzędnymi wynikami ^3. Pomijając fakt, że losowanie nie ma nic wspólnego z rekrutacją, to organ musi działać w granicach i na podstawie obowiązującego prawa, a żaden przepis nie upoważnia organu do wprowadzenia systemu losowego w procesie rekrutacji do przedszkoli. 

Wiadomo także, że kryteria przyjęcia nie mogą być uznaniowe. Nie może więc być tak że spośród kandydatów z identycznym wynikiem rekrutacji komisja rekrutacyjna wyłoni do przyjęcia część z nich w oparciu o własne, nieujawnione wcześniej, kryteria. Rekrutacja do przyjęcia musi być bowiem przeprowadzona w oparciu o kryteria ustawowe oraz ewentualnie w oparciu o kryteria lokalne, które były wcześniej – przed rekrutacją – ogłoszone i jawne dla wszystkich. 

W związku z tym, że komisja nie może w takiej sytuacji stosować żadnych dodatkowych kryteriów – ani uznaniowych ani losowych – w takiej sytuacji mamy do czynienia z sytuacją patową.

Nie znalazłam jak dotąd dobrego rozwiązania prawnego tej sytuacji. Jest to ewidentna luka w prawie, która wymaga zagospodarowania przez ustawodawcę. Jedyne rozwiązanie jakie znalazłam to takie, że w takiej sytuacji wszyscy kandydaci z identyczną liczbą punktu nie powinni być przyjęci do przedszkola – klik!. Co oznacza, że po przeprowadzeniu rekrutacji przedszkole będzie dysponowało nadal wolnymi miejscami. Konieczne będzie wtedy przeprowadzenie rekrutacji uzupełniającej, w której sytuacja może się powtórzyć. 

Wiem, że placówki radzą sobie z takimi sytuacjami w ten sposób, że faktycznie stosują w takich sytuacjach kryteria uznaniowe – jeżeli tak robią, to jest to podstawa do podważenia odmowy przyjęcia kandydata do przedszkola. 

Bardzo częstym błędem w procesie rekrutacji jest podpisywanie uzasadnienia jedynie przez przewodniczącego komisji rekrutacyjnej. Jest to błąd poważny – taki który może prowadzić do uchylenia odmowy przyjęcia dziecka do przedszkola w wyniku zaskarżenia tej odmowy do sądu administracyjnego. 

Powaga tego błędu została wyjaśniona w orzecznictwie ^4. Prawidłowo sporządzone uzasadnienie komisji rekrutacyjnej powinno zawierać wymienienie wszystkich imion i nazwisk członków komisji rekrutacyjnej oraz podpisy tych wszystkich osób. Wynika to z faktu, że komisja rekrutacyjna jest organem kolegialnym, któremu stawia się wymóg nie tylko wspólnego obradowania nad wnioskami o przyjęcie do przedszkola, ale także wspólnego rozstrzygania wniosków o uzasadnienie i ich sporządzania. W sytuacji w której pod takim uzasadnieniem podpisuje się jedynie jej przewodniczący, istnieje wątpliwość czy rozstrzygnięcie pochodzi od całego organu i wyraża wolę całego organu, a nie jedynie jednego jej członka. 

Orzecznictwo wskazuje, że brak podpisu wszystkich członków komisji rekrutacyjnej stanowi rażące naruszenie art. 107 § 1 kpa [wymogi formalne decyzji administracyjnej]. Z kolei jeżeli dyrektor przedszkola utrzymuje w mocy takie uzasadnienie komisji bez podpisu wszystkich jej członków to także sam popełnia naruszenie z art. 138 § 1 pkt 1 kpa – czyli utrzymuje w mocy decyzję wydaną z rażącym naruszeniem prawa. 

W efekcie nawet jeżeli komisja rekrutacyjna popełniła tylko ten jeden błąd, a dyrektor przedszkola ten błąd „przyklepał” i utrzymał takie uzasadnienie w mocy, to może to stanowić wyłączną i jedyną przyczynę podważenia odmowy przyjęcia kandydata do przedszkola na drodze sądowoadministracyjnej. 

PODSUMOWANIE

Oczywiście, Waszych pytań było więcej i dotyczyły także innych zagadnień, ale na początek wybrałam te trzy, które się najczęściej powtarzały. Nie wykluczam że w przyszłości wpis ten doczeka się kolejnej części albo nawet kolejnych części 🙂 . 

Rodzicu – jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej dotyczącej rekrutacji lub nie tylko, to jestem i z chęcią Ci pomogę. W ramach prowadzonej Kancelarii Radcy Prawnego od około dwóch lat pomagam rodzicom nie tylko w rekrutacji, ale także w innych zagadnieniach związanych z prawem oświatowym. Udzielam porad prawnych, pomagam pisać pisma – w tym odwoławcze, takie jak np. skarga do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Prowadzę sprawy na terenie całej Polski.  

Zapraszam do kontaktu → napisz: kancelaria@mb-krp.pl

Dajcie znać jak Wam w tym roku idzie z rekrutacją do przedszkoli publicznych 🙂 

1 - art. 57 § 5 Kodeksu postępowania administracyjnego: "Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało: 1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru; 2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23.11.2012 r. - Prawo pocztowe [w skrócie chodzi o Pocztę Polską] 3) złożone w urzędzie konsularnym 4) złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej 5) złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku 6) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego.
2 - wskazać tutaj można np. orzeczenia: WSA Poznań z dnia 16.01.2020 r. sygn. II SA/Po 502/19 albo WSA Kraków z dnia 18.12.2018 r. sygn. III SA/Kr 1024/18.
3 - zakaz losowego doboru kandydatów - por. orzeczenie WSA Poznań z dnia 20.12.2016 r. sygn. IV SA/Po 531/16. 
4 - w zakresie braku podpisu wszystkich członków komisji rekrutacyjnej wskazać można orzeczenia np. WSA Gliwice z dnia 19.11.2019 r. sygn. III SA/Gl 682/19 albo albo WSA Olsztyn z dnia 1.10.2019 r. sygn. II SA/Ol 656/19.