Uwaga! Z dniem 15.11.2023 r. znowelizowano przepisy prawa spadkowego – od tego dnia zgoda na odrzucenie spadku przez dziecko jest wymagana tylko wtedy, gdy dziecko zostało bezpośrednio powołane do spadkobrania, czyli nie dziedziczy w wyniku uprzedniego odrzucenia spadku przez swojego rodzica.
Kiedy wiemy, że zmarły po którym dziecko dziedziczy pozostawił po sobie długi, my jako rodzice możemy odrzucić spadek w imieniu dziecka. Skuteczne odrzucenie spadku pozwoli uniknąć sytuacji w której dziecko będzie pozywane przez wierzycieli zmarłego o zapłatę jego długów. Żeby w imieniu dziecka odrzucić spadek potrzebujesz zgody sądu.
Jak odrzucić spadek w imieniu dziecka?
Nie jest to proste bo mamy tutaj dwa „haczyki”:
⇒ proces jest dwuetapowy – najpierw sprawa o zgodę sądu a potem dopiero właściwe odrzucenie spadku. Tutaj część rodziców się gubi i mylnie utożsamia sprawę o zgodę jako sprawę o odrzucenie. Sama zgoda sądu nie załatwia sprawy!
⇒ terminy! mamy tylko 6 miesięcy na załatwienie tych dwóch spraw. To jest bardzo mało czasu. Wielokrotnie nawet małe zaniedbanie czasowe może uniemożliwić „gładkie” odrzucenie spadku przez dziecko. O tym napiszę więcej niżej bo to bardzo ważne.
Dlaczego muszę prosić sąd o zgodę – przecież to moje dziecko?
Musisz bo takie mamy prawo 🙂
Polski ustawodawca wyszedł z założenia, że nie wszyscy rodzice są mądrzy i że nie zawsze działają dla dobra dziecka. Dlatego odgórnie wyłączył możliwość działania przez rodziców samodzielnie w sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka. Przepis o którym mówię brzmi tak ↓
Ale zaraz zaraz …. co to są te „czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu” i co to ma wspólnego z odrzuceniem spadku?
„Czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu” to takie niezbyt konkretne prawne sformułowanie. Po prawniczemu – klauzula generalna. Użycie takiej klauzuli w przepisie prawnym powoduje każdorazową konieczność zastanowienia się czy to co robimy podpada pod ten przepis czy też nie, przy czym działamy w obszarze ocennym.
W polskim prawie nie ma wątpliwości, że czynnościami przekraczającymi zakres zwykłego zarządu są wszelkie czynności związane z wyzbyciem się majątku dziecka. Taką czynnością potencjalnie jest odrzucenie spadku.
Jak uzyskać zgodę sądu na odrzucenie spadku przez dziecko?
Musisz złożyć do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka wniosek o zgodę na odrzucenie spadku. We wniosku musisz wyjaśnić sądowi dlaczego uważasz że dziecko powinno odrzucić spadek. Najczęściej takim argumentem są długi wchodzące w skład spadku. Sam fakt istnienia długów nie oznacza jednak że sąd wyrazi zgodę na odrzucenie spadku. Zgoda warunkowana jest w praktyce spadkiem ujemnym. Spadek ujemny to taka sytuacja w której albo w skład spadku wchodzą same długi bez żadnego majątku albo długi przekraczają majątek spadkowy. Wniosek kosztuje obecnie 100 zł. Jeżeli nie wiesz jak taki wniosek napisać, poproś o pomoc radcę prawnego lub adwokata.
Patrząc na schemat powyżej widzisz, że uzyskanie zgody sądu jest jedynie pierwszym krokiem. Potem trzeba jeszcze albo złożyć kolejny wniosek do sądu albo udać się do notariusza. I choć najtrudniejsze w tym wszystkim jest uzyskanie zgody, to musisz pamiętać że samo uzyskanie zgody nie jest równoznaczne z odrzuceniem spadku. Zgoda bez złożenia oświadczenia przed sądem albo notariuszem o odrzuceniu spadku nie wywołuje żadnego skutku. Konieczne są oba kroki łącznie, a co więcej – wykonane w ustawowym terminie 6 miesięcy!
Terminy! (czyli czemu trzeba lecieć sprintem)
Najprościej mówiąc – musimy się śpieszyć bo mamy dwie rzeczy do zrobienia w bardzo krótkim terminie. Dodatkowo jedną z tych rzeczy jest sprawa sądowa, której nie da się załatwić w kilka dni. Taka sprawa w sądzie może potrwać nawet kilka miesięcy, a w szczególnie skomplikowanych sprawach nawet dłużej. Jeżeli jednak sama sprawa o zgodę może potrwać kilka miesięcy, to jak ze wszystkim zmieścić się w 6 miesiącach? No właśnie, i tutaj tkwi ten przysłowiowy diabeł. Zacznijmy od początku.
Od kiedy „leci” termin?
Ulubiona odpowiedź prawnika brzmi: to zależy 😉 Zależy od tego czy dziecko jest spadkobiercą w pierwszej czy w dalszej kolejności. Mamy bowiem kolejność dziedziczenia ustawowego.
Jeżeli dziecku umiera rodzic, to dziecko jest spadkobiercą w pierwszej kolejności. Wtedy termin należy liczyć od śmierci rodzica – np. zmarł ojciec dziecka, pozostawił długi – wtedy 6 miesięcy liczymy od śmierci ojca.
Jeżeli jednak dziecko jest spadkobiercą w dalszej kolejności tzn. dochodzi do jego dziedziczenia dopiero wtedy gdy spadkobierca w wyższej kolejności odrzucił spadek, to termin 6 miesięcy należy liczyć od tego odrzucenia spadku. Przykład: spadek po swoim ojcu odrzucił jego syn a ojciec dziecka. Jeżeli dziecko żyło w chwili śmierci dziadka (lub było już w łonie matki) to dziedziczy ono w dalszej kolejności w wyniku odrzucenia spadku przez swojego ojca – termin liczymy od odrzucenia spadku przez ojca.
Kiedy kończy się sprawa w sądzie?
Pamiętaj, że sprawa w sądzie kończy się z momentem uprawomocnienia się postanowienia sądu o zezwolenie na odrzucenie spadku. Do notariusza potrzebujesz postanowienia sądu wraz ze stwierdzeniem jego prawomocności.
Mam już zgodę sądu – co dalej?
Zależy – minął już termin 6 miesięcy czy też nie?
*Niezwłocznie – jak najszybciej jest to możliwe. Oznacza to że sąd wydaje zgodę, czekasz na uprawomocnienie, od razu po uprawomocnieniu składasz wniosek o odpis postanowienia ze stwierdzeniem prawomocności, odbierasz go jak najszybciej z sądu i od razu umawiasz jak najszybszy termin u notariusza. Co jeśli gdzieś tutaj zrobisz sobie przerwę na oddech? Skutek może być taki, że notariusz odmówi Ci przyjęcia oświadczenia o odrzuceniu spadku z uwagi na upływ terminu i każe Ci iść ze sprawą do sądu.
Gdzie mogę odrzucić spadek?
Spadek możesz odrzucić przed notariuszem lub przed sądem.
Ja polecam pójście do notariusza, gdyż złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku to kwestia jednej wizyty. Oczywiście, możliwe jest założenie kolejnej sprawy sądowej o przyjęcie przez sąd oświadczenia o odrzuceniu spadku (nie o zgodę! ta sprawa powinna odbyć się wcześniej), ale taka sprawa potrwa kolejne kilka miesięcy. Prawdą jest, że do zachowania terminu 6 miesięcy liczymy termin złożenia w sądzie prawidłowo skonstruowanego wniosku, ale po co zakładać kolejną sprawę sądową jak można załatwić to samo w ramach jednej godziny?
Na koniec
Post ten był pisany z założeniem przedstawienia sprawy jak najprościej i najbardziej czytelnie. Oznacza to że w poście znajdują się pewne konieczne uproszczenia i skróty. Nie jest to post naukowy – gdyby był, to musiałabym w jego ramach wytłumaczyć m. in. zasady dziedziczenia ustawowego, wskazać że spadek można odrzucić także z testamentu czy też wytłumaczyć pojęcie prawomocności.
Post ten ma pomóc zagubionym rodzicom, którzy nie wiedzą jak odrzucić spadek za swoje dziecko. Pisałam go przede wszystkim celem uchronienia rodziców od pułapek od jakich roi się w procesie odrzucania spadku za dziecko. Jest to więc bardziej uproszczony poradnik niż post popularyzujący edukację prawną. Proszę pamiętajcie jednak, że żaden post na blogu nie stanowi i nie zastąpi porady prawnej!
Jeżeli jednak dojdziesz do wniosku rodzicu, że potrzebujesz indywidualnego wsparcia prawnego lub nie chcesz tego w ogóle robić sam – zapraszam. Można pisać na kontakt mailowy. Udzielam porad prawnych, piszę pisma oraz prowadzę sprawy o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu dziecka.
Masz pytania – napisz je w komentarzu do posta 🙂
Obraz tytułowy autorstwa wayhomestudio na Freepik
W kwestii problemu dochowania terminu 6 miesięcy przez rodziców dzieci w związku z trwaniem sprawy sądowej o zgodę na odrzucenie spadku wielokrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy.
W 2018 r. zapadła ważna uchwała Sądu Najwyższego - III CZP 102/17, w której zostały postawione takie tezy:
"1.Złożenie przez rodziców w imieniu małoletniego dziecka oświadczenia o odrzuceniu spadku jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.
2. Termin przewidziany w art. 1015 § 1 k.c. nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie przez małoletniego spadkobiercę oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po prawomocnym zakończeniu tego postępowania oświadczenie małoletniego powinno być złożone niezwłocznie, chyba że termin ten jeszcze nie upłynął."
